Li Nimla Molam Aj K’anjel Chirix Kaxlan Xaml Renace, naab’al li k’anjel yo xb’aanunkil sa’ xb’eel li roq nima’ K’ajb’om, li nanume’k sa li tenamit San Pedro Carchá, re li teep Alta Verapaz. Jun li K’anjel a’an “Li Xkolb’al Rix Li Q’uq”, reetalil li tenamit Watemaal. Li nataaqimank a’an li xwanjikeb’ li q’uq’, ut re a’an, naab’al li tzolok yookeb’ xb’aanunkil chirix li xyu’am, re xnawb’al chi us chanru xkolb’al rix, ut xtuqub’ankil chi us li na’ajej b’arwi’ sa nawank ut narupupik.
Li q’uq’ wank sa’ li tenamit Watemaal, xkomoneb’ li xul nake purik trogones, xk’ab’a’, li xwanjik li xul a’in xiw xiw aj chik rix li xyu’am, b’anaq yo chi oso’k malaq chi jalaak li xna’aj wank wi’.
“Naab’al li poyanam aj Watemaal na xk’auxla naq li qatenamit toj wank chi us li xk’iche’, li xyaalalil a’an naq li tz’uul taq’a b’ar wank li k’iche’ ut chixjunil li che’ k’aam, yo chi oso’k” raatin qawa Pablo Bolaños, aj na’onel chirix xyu’am li xul ut che’ k’aam"
Li kolb’il na’ajej, naxsik naq li q’uq taawanq sa’ junaq li chaab’il na’jej, re naq naru twanq ut kolmank rix li xyu’am. Li k’anjel a’in naab’al hab’ na ilmank wi’ li xchaab’ilal mare ob’ (5) hab’, sa chixjunil li tenamit Watemaal, ut rochb’een li Rochochil Li Nake Ilok Re Li Na’jej Kolb’il Rix CONAP xk’ab’a’, ut xmolameb’ li wankeb’ xtzolb’al chirix chanru xkolb’al rix li sutam, (Asociación Científica para la Conservación de la Naturaleza) ACCN xkab’a’ sa kaxlan aatin; k’ub’k’u jun li k’anjel sa oxib’ raqal xb’aaneb: t L;qs�?
Na xjayali xnawb’al ut xk’uulankil chanru na xb’aanu sa’ xyu’amil li q’uq’, ut ka’ajwi’ naru nab’aanumank wi’ naru nachapmank xyaab’ li xkux malaq li na’jej b’arwi’ wank junelik.
"Maawa’ aajel ru xchapb’al li q’uq’ re xnawb’al malaq re xtz’ilb’al rix li xyu’am, ut ink’a ajwi’ aajel ru ok sa’ li k’iche re rilb’al malaq re xchapb’al, aajel b’an ru xchapb’al li xb’aanuhom ut xtz’ub’al chixjunil li k’a’reeru b’arwi’ wank rik’in xninqal ru k’anjelob’aal. Qawa’ Pablo Bolaños, aj na’onel chirix xyu’am li xul ut che’ k’aam".
Li nasik’mank arin sa’ li k’anjel a’in, a’an xkolb’al rix xyu’am li q’uq, sa naab’al paay ru li k’anjel: xk’uub’ankil chi us li na’jej b’arwi’ nawank, xnawb’al chanru tz’aqal wank chiru li xyu’am, rilb’al manaru xpuktasinkil sa’ jalan chik chi na’jej ut xnawb’al chanru k’ub’ku’ li xkik’el.
Re naq naru na’elk chi uub’ej li k’anjel a’in, tento rawb’al sa’ xk’auxleb’ li poyanam naq aajel ru xkolb’al rix li xyu’am li q’uq’. Li molam Renace naxyole rix waqib’ roxk’aal (46) ektaar chi na’jej. wankeb’ laj ilol re, re naq eb’ li poyanam ink’a te xjot’ xyu’am li che’k’aam malaq xyu’ameb’ li xul.
